การประชุมวิชาการระดับนานาชาติ “Nano Thailand 2025” ครั้งที่ 9 เปิดฉากขึ้นอย่างเป็นทางการ ตอกย้ำจุดยืนเชิงยุทธศาสตร์ของประเทศไทยในเวทีนาโนเทคโนโลยีโลก โดยมีพันธกิจสำคัญสองประการที่ถูกเน้นย้ำเป็นพิเศษ: ความจำเป็นเร่งด่วนในการร่วมมือระดับโลกและภารกิจเชิงปฏิบัติในการผลักดันงานวิจัย ‘ออกจากหิ้ง’ สู่การใช้งานเชิงพาณิชย์อย่างเป็นรูปธรรม
เวทีนี้ซึ่งจัดขึ้นระหว่างวันที่ 3-6 พฤศจิกายน 2565 ภายใต้แนวคิด “Revolutionizing the future” ไม่ได้เป็นเพียงการนำเสนอความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ แต่คือการส่งสัญญาณชัดเจนจากผู้กำหนดนโยบายและภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง ถึงทิศทางการพัฒนานาโนเทคโนโลยีของประเทศนับจากนี้
ภารกิจที่ 1: “ไม่มีชาติใดทำสำเร็จได้ลำพัง” – สู่ความร่วมมือระดับโลก
ประเด็นที่ถูกชูขึ้นเป็นวาระสำคัญที่สุด มาจากการกล่าวเปิดงานของ พญ.เพชรดาว โต๊ะมีนา ผู้ช่วยรัฐมนตรีประจำกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ซึ่งได้ตอกย้ำว่า ท่ามกลางวิกฤตการณ์ที่โลกกำลังเผชิญ ทั้งการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ภาวะฉุกเฉินด้านสุขภาพ และความมั่นคงทางอาหาร นาโนเทคโนโลยีถือเป็นหนึ่งในเทคโนโลยีอุบัติใหม่ที่ทรงพลังอย่างยิ่งสำหรับการหาทางออกที่ยั่งยืน
อย่างไรก็ตาม หัวใจสำคัญคือความจริงที่ว่าไม่มีประเทศใดสามารถปลดล็อกคำสัญญาของนาโนเทคโนโลยีได้เพียงลำพัง ความก้าวหน้าในระดับนาโน (Nanoscale) จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือในระดับโลก (Global scale)
เวที Nano Thailand 2025 จึงถูกวางบทบาทให้เป็นมากกว่าการประชุมทางวิทยาศาสตร์ แต่เป็นประตูสู่สากล (International gateway) สำหรับการเจรจา สร้างพันธมิตร และแลกเปลี่ยนความรู้ โดยมีเป้าหมายเพื่อยกระดับมาตรฐานการวิจัยของไทยให้ทัดเทียมระดับนานาชาติ และสร้างความแข็งแกร่งเพื่อรับมือกับความท้าทายร่วมกัน
ภารกิจที่ 2: ปฏิบัติการ‘ออกจากหิ้ง’ – จากห้องแล็บสู่เชิงพาณิชย์
ในขณะที่ภาคนโยบายมองภาพใหญ่ระดับโลก ภาคปฏิบัติอย่างศูนย์นาโนเทคโนโลยีแห่งชาติ (นาโนเทค) และสมาคมนาโนเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย ผู้จัดงานหลัก ได้สะท้อนภารกิจเร่งด่วนในการนำงานวิจัยไปสู่การใช้ประโยชน์จริง
ดร.ภญ.อุรชารักษ์ ตานนท์ชัย ผู้อำนวยการนาโนเทค สวทช. และประธานคณะทำงานอำนวยการจัดงานฯ ระบุว่า การจัดงานครั้งนี้มีเป้าหมายชัดเจนในการเร่งรัดการนำไปใช้เชิงพาณิชย์ และสร้างผลกระทบทางเศรษฐกิจและสังคม
ด้าน ศ.ดร.สุรินทร์ เหล่าสุขสถิตย์ นายกสมาคมนาโนเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย กล่าวย้ำว่า การวิจัยไม่ควร “อยู่บนหิ้ง” แต่มีปลายทางสำคัญคือการนำไปประยุกต์ใช้ในอุตสาหกรรม สวทช. มีหน่วยงานพัฒนาธุรกิจ (Business Development) เพื่อทำหน้าที่นี้โดยตรง บทบาทของสมาคมฯ จึงเปรียบเสมือนฮับที่เชื่อมโยงระหว่างมหาวิทยาลัยและศูนย์นาโนเทคฯ ซึ่งมีผลงานวิจัยจำนวนมาก เข้ากับภาคอุตสาหกรรมที่สนใจนำไปต่อยอด
ยุทธศาสตร์ “ปฏิบัติการออกจากหิ้ง” นี้ ไม่ได้เป็นเพียงแนวคิด แต่สะท้อนออกมาเป็นกิจกรรมที่เป็นรูปธรรมชัดเจนภายในงาน โดยกลไกสำคัญคือการสร้างพื้นที่ให้เกิดการพบปะทางธุรกิจ ผ่านกิจกรรม Business Matching ซึ่งเปิดกว้างให้ทั้งภาคเอกชนและประชาชนทั่วไปสามารถเข้าร่วมเจรจาได้โดยไม่มีค่าใช้จ่าย
ขณะเดียวกัน เพื่อให้ภาคอุตสาหกรรมเห็นภาพผลงานวิจัยที่พร้อมต่อยอด จึงมีการจัดโซนจัดแสดงที่จับต้องได้”ซึ่งเป็นการคัดเลือกและจัดกลุ่มงานวิจัยที่มีศักยภาพสูงและพร้อมถ่ายทอดเทคโนโลยี โดยมุ่งเน้นใน 4 คลัสเตอร์หลักที่ตอบโจทย์ความต้องการของตลาด ได้แก่ ด้านสารสกัดสมุนไพร ด้านชุดตรวจสุขภาวะ ด้านการจัดการน้ำและสิ่งแวดล้อม และด้านเกษตรและอาหาร
ยิ่งไปกว่านั้น ปฏิบัติการนี้ยังตอกย้ำด้วย ความร่วมมือเชิงรูปธรรม ที่เกิดขึ้นจริงภายในงาน สะท้อนผ่านการลงนามความร่วมมือ (MOU) ระหว่างศูนย์นาโนเทคฯ กับบริษัท DOD และการจัดเวทีเสวนาพิเศษที่ร่วมมือกับสภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย ในหัวข้อที่กำลังอยู่ในความสนใจอย่าง “Longevity Economy” หรือเศรษฐกิจยั่งยืน
ภารกิจที่ 3: สร้างคนรุ่นใหม่ – ต่อยอดอนาคตนาโน
อีกหนึ่งความโดดเด่นของ Nano Thailand 2025 คือการริเริ่มกิจกรรมใหม่ๆ เพื่อสร้างแรงบันดาลใจและส่งเสริมบุคลากรด้านนาโนเทคโนโลยี จากเดิมที่เน้นเพียงการนำเสนอผลงานวิชาการ
ดร.ภญ.อุรชา กล่าวว่า กิจกรรมสำคัญที่เพิ่มเข้ามาในการประชุมครั้งนี้ ถูกออกแบบมาโดยมีเป้าหมายหลักเพื่อ “สร้างแรงบันดาลใจให้นวัตกรแห่งอนาคต” โดยมุ่งสร้างการรับรู้และส่งเสริมบุคลากรในทุกระดับ
ประการแรก คือการขยายฐานสู่เยาวชน โดยมีเป้าหมายเพื่อปลูกฝังและบ่มเพาะนักวิทยาศาสตร์รุ่นเยาว์ ผ่านเวทีการแข่งขันที่น่าตื่นเต้น ทั้งการประกวดโครงงานวิทยาศาสตร์ (Science Project) สำหรับนักเรียนระดับมัธยม และการประกวดนำเสนอผลงาน (Pitching) ภายใน 3 นาที
ประการที่สอง คือการเชิดชูเกียรติผู้บุกเบิก ที่ได้ทุ่มเทและสร้างคุณูปการอย่างสูงต่อวงการนาโนเทคโนโลยีของประเทศ โดยได้ริเริ่มรางวัลเกียรติยศ Nanotechnology Hall of Fame ขึ้นเป็นครั้งแรก เพื่อมอบให้แก่บุคคลสำคัญอย่าง ศาสตราจารย์วิวัฒน์ ตันธะพานิชกุล ผู้อำนวยการคนแรกของศูนย์นาโนเทคฯ นอกจากนี้ ยังมีการมอบรางวัลนี้ให้แก่หน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน องค์กรที่ใช้นาโนเทคโนโลยีเพื่อสังคม และรางวัล Startup of the Year อีกด้วย
และประการสุดท้าย คือการยกย่องนักวิจัยรุ่นใหม่ ที่กำลังสร้างผลงานโดดเด่นในปัจจุบัน ผ่านรางวัลนักนาโนเทคโนโลยีรุ่นใหม่ดีเด่น (Young Nanotechnology Award) ซึ่งในปีนี้มอบให้แก่ ผศ.ดร.ภาวินทร์ เอี่ยมประเสริฐกุล อาจารย์ประจำภาควิชาวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพ ที่สถาบันเทคโนโลยีนานาชาติสิรินธร (SIIT) มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
เสียงสะท้อนจาก “แนวหน้า“: วิทยาศาสตร์และการลงทุน
ในมุมของนักวิจัยผู้ได้รับรางวัลอย่าง ผศ.ดร.ภาวินทร์ งานวิจัยของเขามุ่งเน้นการสังเคราะห์วัสดุ 2 มิติ (2D Material) ซึ่งเขาเปรียบเปรยให้เห็นภาพว่าเหมือนการลอกขนมชั้นออกมาทีละชั้น เพื่อให้ได้วัสดุนาโนที่บางที่สุด สำหรับประยุกต์ใช้ในตัวเก็บพลังงาน เช่น แบตเตอรี่ หรือเป็นตัวเร่งปฏิกิริยาผลิตก๊าซไฮโดรเจน
แม้ว่า ผศ.ดร.ภาวินทร์ จะมองว่านาโนเทคโนโลยีของไทยพัฒนาขึ้นต่อเนื่องในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา แต่เขาก็สะท้อนความท้าทายสำคัญว่า สิ่งที่อยากเห็นคือ บรรยากาศในการทำวิจัยที่เข้มข้นมากขึ้น เขายอมรับว่าการสนับสนุนในปัจจุบันยังมีจำกัด และหากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเห็นความสำคัญและสนับสนุนงบประมาณเพิ่มขึ้น (Invest) ก็จะช่วยเพิ่มศักยภาพในการแข่งขันได้มากขึ้น เนื่องจากในเวทีโลกมีการลงทุนด้านการวิจัยสูงมาก
เสียงสะท้อนนี้สอดรับกับภาพใหญ่ของงาน ที่นอกจากการนำเสนอความก้าวหน้าทางวิชาการ เช่น การบรรยายของ ศาสตราจารย์ ยามาชิตะ (Plenary Speaker) เรื่องการใช้ตัวเร่งปฏิกิริยาระดับนาโนเพื่อสิ่งแวดล้อม หรือการถกเถียงประเด็นความปลอดภัยของนาโน (Nano Safety) และความท้าทายในการประยุกต์ใช้จริง หัวใจสำคัญที่แท้จริงของ Nano Thailand 2025 คือการวางรากฐานอนาคตผ่านการลงทุนทั้งในแง่ของพันธมิตรโลกและการพัฒนาคนเพื่อให้มั่นใจว่าวิทยาศาสตร์จะสามารถรับใช้มนุษยชาติได้อย่างแท้จริง
ข่าวอื่น ๆ ที่น่าสนใจ
นาโนเทค เปิดตัว ‘ไบโอชาร์’ นวัตกรรมพลิกของเหลือเกษตร สู่ ‘วัสดุคาร์บอนหมุนเวียน’
ดีอีลุยปิดตาย ‘ซิมผี’ บังคับใช้ Liveness สแกนหน้า คุมเข้ม Sim Box สกัดแก๊งคอลเซ็นเตอร์
